روسیه ممکن است نقشی کلیدی در توافقی ایفا کند که آینده برنامه هسته‌ای ایران را رقم خواهد زد؛ به‌طوری‌که از مسکو نه تنها به عنوان مقصد احتمالی برای انبار کردن ذخایر اورانیوم با غنای بالای ایران یاد می‌شود، بلکه احتمال دارد روسیه به عنوان داور در موارد نقض توافق نیز ایفای نقش کند.
بر اساس گفته مقامات آمریکایی، مذاکرات غیرمستقیم چهار ساعته روز شنبه میان آمریکا و ایران در رم و با میانجی‌گری عمان، پیشرفت قابل‌توجهی داشته است. قرار است گفت‌وگوهای فنی بیشتری این هفته در ژنو برگزار شود و پس از آن، یک نشست دیپلماتیک در سطح عالی نیز آخر هفته آینده در عمان صورت گیرد.
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ که نقش محوری در مذاکرات رم داشته، خواهان نهایی شدن توافق طی ۶۰ روز آینده است. اما احتمال دارد با مخالفت عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مواجه شود، که معتقد است سطح بالای بی‌اعتمادی و پیچیدگی فنی موضوعات، دستیابی سریع به توافق را بعید می‌سازد.
دو دشواری اصلی
دو موضوع دشوار اصلی در مذاکرات، محل نگهداری یا نابودی ذخایر اورانیوم با غنای بالای ایران و ارائه تضمین‌های خارجی به ایران در صورت نقض توافق توسط آمریکا هستند؛ توافقی که بر اساس آن، ایران برنامه هسته‌ای غیرنظامی‌اش را مجدداً تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) قرار می‌دهد و در مقابل، تحریم‌های اقتصادی لغو می‌شوند. ایران خواهان آن است که اگر آمریکا بار دیگر از توافق خارج شود یا آن را نقض کند، پیامدهای مشخصی برای آن تعریف شده باشد.
ایران می‌خواهد ذخایر اورانیوم خود را در داخل کشور نگه دارد، اما آمریکا با این موضوع مخالف است و خواهان نابودی کامل این ذخایر یا انتقال آن‌ها به کشوری ثالث، مانند روسیه است.
ایران می‌گوید که از سوی آمریکا این اطمینان را دریافت کرده که هدف نهایی واشنگتن، برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران نیست. پیش از مذاکرات رم، ویتکاف در اقدامی که باعث سردرگمی در تهران و واشنگتن شد، در شبکه‌های اجتماعی به نظر از چنین هدفی حمایت کرده بود، امری که نگرانی‌هایی جدی در ایران ایجاد کرد. اما در مذاکرات رم، او این موضع‌گیری را بیشتر به خاطر روایت سیاسی داخلی جلوه داد.
محمد امِرسی، عضو هیئت مشورتی اندیشکده ویلسون سنتر در واشنگتن، گفت: «از نقطه نظر ایران، پیام‌های متناقضی در شبکه‌های اجتماعی و مصاحبه‌ها مطرح شده است که آمریکا خواهان نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران است، در حالی‌که این چیزی نبود که عراقچی با آن موافقت کرده باشد. بنابراین، اولین اطمینان‌بخشی این بود که اهداف آمریکا تغییری نکرده است. اگر عراقچی این اطمینان را دریافت نمی‌کرد، احتمالاً کل مذاکرات همان‌جا متوقف می‌شد و به پایان می‌رسید.»
تضمین‌های توافق
در موضوع تضمین‌ها، ایران معتقد است که تنها توافق قابل اتکا، پیمانی است که به تصویب کنگره آمریکا برسد. اما به عباس عراقچی گفته شده که با توجه به نفوذ قوی دیدگاه‌های طرفدار اسرائیل در کنگره، بعید است دونالد ترامپ بتواند چنین توافقی را در کنگره تصویب کند.
گزینه دیگر این است که ایالات متحده متعهد شود در صورت خروج از توافق، خسارت‌های مالی ایران را جبران کند. ایران پیش‌تر ایده‌ی اعمال جریمه مالی را مطرح کرده بود، اما در غیاب یک پیمان رسمی، اجرای چنین مکانیزمی همچنان مسئله‌ساز است. گزینه‌ی سوم نیز آن است که در صورت نقض توافق از سوی آمریکا، روسیه اختیار داشته باشد ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌ای که از ایران تحویل گرفته شده‌اند را به تهران بازگرداند؛ تا در این صورت، ایران طرفی نباشد که به‌عنوان ناقض توافق مجازات می‌شود.
چنین ترتیبی می‌تواند نقش محوری و برجسته‌ای در روابط آینده آمریکا و ایران به روسیه بدهد و در عین حال، آلمان، فرانسه و بریتانیا – که از تضمین‌کنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بودند – را به حاشیه براند. نه ایران و نه آمریکا علاقه‌ای به سپردن نقش عمده‌ای به سازمان ملل ندارند.
برخی برگزاری مذاکرات در رم را مهم می‌دانند، زیرا در صورت شکست گفت‌وگوها، نخست‌وزیر ایتالیا، جورجیا ملونی، که روابط خوبی با ترامپ دارد، می‌تواند برای نجات روند وارد عمل شود. یک پیشنهاد اولیه برای دیدار بین عراقچی و معاون رئیس‌جمهور آمریکا، جی‌دی ونس، که در رم حضور داشت، زودهنگام تلقی شد.
اکنون فشار زیادی بر استیو ویتکاف و دونالد ترامپ وجود دارد تا در یکی از سه پرونده‌ای که در آن‌ها درگیرند – ایران، درگیری حماس-اسرائیل، و جنگ روسیه-اوکراین – به نتیجه‌ای ملموس دست یابند. یکی از منابع مطلع می‌گوید: «هر نظری که درباره ایران داشته باشید، آن‌ها بازیگرانی منطقی‌اند و احتمال دستیابی به توافق با آن‌ها بیشتر است.»
موضع مذاکره‌ای ایران پیش از آغاز گفت‌وگوها با سفر وزیر دفاع عربستان سعودی به تهران برای دیدار با رهبر ایران تقویت شد. هدف از این سفر، ارسال پیام همبستگی و مخالفت با هرگونه حمله احتمالی آمریکا و اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران بود و تأکید بر این‌که عربستان در چنین اقدامی مشارکت نخواهد کرد.
وزارت خارجه عمان نیز اعلام کرد که هدف از این مذاکرات، دستیابی به «توافقی منصفانه، پایدار و الزام‌آور است … که تضمین کند ایران کاملاً عاری از سلاح هسته‌ای و تحریم باشد، در عین حال که حق آن برای توسعه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز محفوظ بماند.»
منبع: آکوایران به نقل از گاردین
ثبت دیدگاه